Ο Μινωικός Πολιτισμός

Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη Νεολιθική εποχή. Ο σημαντικότερος οικισμός φαίνεται να ήταν η Κνωσός, όπως ακριβώς και στην Εποχή του Χαλκού. Στην 3η και 2η χιλιετία π.Χ. ο πολιτισμός στην Κρήτη έφτασε σε υψηλό επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης και καλλιτεχνικής παραγωγής. Είναι γνωστός με το όνομα «μινωικός πολιτισμός» από το μυθικό βασιλιά της Κνωσού Μίνωα και ήρθε στο φως στις αρχές του 20ού αιώνα με τις ανασκαφές του Βρετανού αρχαιολόγου Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό.

Από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. ο πληθυσμός στην Κρήτη βαθμιαία αυξάνεται, η γεωργία και η κτηνοτροφία γίνονται πιο συστηματικές και οι κάτοικοι οργανώνονται σε μικρούς οικισμούς. Οι Μινωίτες έχουν επαφή με άλλες περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, όπως οι Κυκλάδες, η Κύπρος και η Αίγυπτος, με τις οποίες εμπορεύονται διάφορα προϊόντα. Εξάγουν λάδι, κρασί, ξυλεία, λίθινα αγγεία, ίσως υφάσματα και δέρματα. Εισάγουν μέταλλα ή άλλες πρώτες ύλες για την κατασκευή όπλων, εργαλείων και καλλιτεχνημάτων, όπως χαλκό από την Κύπρο και άργυρο από τις Κυκλάδες.

Έτσι, μερικοί οικισμοί αποκτούν σιγά σιγά μεγαλύτερη έκταση και πλούτο από τους άλλους. Αυτή η εξέλιξη οδηγεί, γύρω στο 2000 π.Χ., στη μεγαλύτερη αλλαγή στην ιστορία του μινωικού πολιτισμού με την εμφάνιση των πρώτων ανακτόρων. Γύρω τους αναπτύσσονται μεγάλοι οικισμοί που μπορούν να χαρακτηριστούν πόλεις. Μέχρι σήμερα είναι γνωστά με βεβαιότητα τέσσερα τέτοια ανάκτορα, στην Κνωσό, τη Φαιστό, τα Μάλια και τη Ζάκρο. Τα πρώτα ανάκτορα καταστρέφονται γύρω στο 1700 π.Χ. από σεισμό, αλλά ξαναχτίζονται πιο επιβλητικά. Η περίοδος των δεύτερων, νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ) είναι αυτή της μεγαλύτερης ακμής του μινωικού πολιτισμού. Την εποχή αυτή οι Μινωίτες κυριαρχούν στο Αιγαίο, όπου ιδρύουν αποικίες (Κύθηρα, Ρόδος) και έχουν στενές σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα, επηρεάζοντας έντονα το μυκηναϊκό πολιτισμό που κάνει τότε την εμφάνισή του.

Το ανάκτορο της Κνωσού

Στο ανάκτορο της Κνωσού υπήρχε δίκτυο υδροδότησης και αποχέτευσης το οποίο ήταν ανώτερο από οποιοδήποτε άλλο κατασκευάστηκε στην Ευρώπη μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή. Οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με περίτεχνες, πολύχρωμες τοιχογραφίες στις οποίες οι Μινωίτες εμφανίζονται να είναι ένας λαός χαρούμενος και ειρηνικός, ο οποίος ζούσε σε αρμονία με τη φύση, είχε εμφανή κλίση στο χορόκαι αγαπούσε τις μεγάλες δημόσιες γιορτές και τους αθλητικούς διαγωνισμούς.

Η δομή των ανακτόρων της Κνωσού θα φαινόταν χαοτική και σύνθετη στους πρώτους επισκέπτες της και ίσως το γεγονός αυτό αποτέλεσε την απαρχή της γέννησης του μύθου για το περίφημο Λαβύρινθο.

Από όπου κι αν προήλθαν, οι πρώτοι έποικοι στο νησί θα πρέπει να δυσκολεύτηκαν αρκετά στη προσπάθειά τους να τιθασεύσουν και να καλλιεργήσουν τη γη. Το έδαφος είναι βραχώδες, γεμάτοαπόκρημνους ορεινούς όγκους τους οποίους διατρέχουν επιβλητικά φαράγγια. Μεγάλα ποτάμια και πεδιάδες – με εξαίρεση αυτή της Μεσσαράς - στη Κρήτη δεν υπάρχουν. Παρ’ όλα αυτά το ήπιο κλίμα, η ηλιοφάνεια και το ικανό ποσοστό βροχοπτώσεων που το χαρακτηρίζουν σίγουρα βοήθησαν τους πρώτους κατοίκους στη προσπάθεια αυτή. 

Η θάλασσα

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και της ακμής του πολιτισμού τους οι Μινωίτες ποτέ δεν αναγκάστηκαν να χτίσουν τείχη γύρω από τις πόλεις τους. Πέρα από τείχος προστασίας η θάλασσα αποτέλεσε για τους Μινωίτες λεωφόρο επικοινωνίας με τους άλλους πολιτισμούς. 

Σιγά σιγά έγιναν δεξιοτέχνες στη κατασκευή πλοίων και ήταν από τους πρώτους πολιτισμούς που βάσισε την ανάπτυξή του στονεμπορικό του στόλο. Οι Μινωίτες γρήγορα δημιούργησαν αποικίες στα κοντινά νησιά του Αιγαίου, τιςΚυκλάδες, και ξεκίνησαν να έχουν εμπορικές συναλλαγές με την Αίγυπτο και τη Συρία. Πιστεύεται πως έφτασαν μέχρι τη Σικελία και ακόμα πιο πέρα. Τα κέρδη από το εμπόριο και η εμπειρία που απέκτησαν τους επέτρεψε να κτίσουν μεγάλα λιμάνια, υδραγωγεία και εντυπωσιακά παλάτια.

Ήταν ναυτικοί με μεγάλη αυτοπεποίθηση και τα πλοία τους ήταν τα πιο αξιόπιστα εκείνη την εποχή.

Η γραφή

Η ανάπτυξη του εμπορίου και η περίπλοκη διοικητική και κοινωνική οργάνωση οδήγησαν γύρω στο 1700 στη χρήση ενός συστήματος γραφής το οποίο αρχικά έμοιαζε με τα ιερογλυφικά, όπως αποδεικνύει ο δίσκος της Φαιστού. 

Λίγο αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται ένα νέο σύστημα γραφής, η Γραμμική Α. Η γραφή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή, και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της γραφής έχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Η γραφή όμως αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.